"Μήδεια" Ευριπίδη

Abstract

Η "Μήδεια" του Ευριπίδη, όπως όλα τα μεγάλα κείμενα, θέτει ερωτήματα που επιδέχονται πολλαπλές απαντήσεις. Προϊόν Βαθιάς ιστορικής κρίσης, διδάχτηκε στις παραμονές του Πελοποννησιακού πολέμου. Στη συναισθηματική φόρτιση, στο μίσος και στην εκδίκηση που κυριαρχούν στο έργο, οι Αθηναίοι θεατές θα αναγνώρισαν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της πόλης τους, την απειλή και τον πυρετό του πολέμου, που έμελλε να σπείρει τον όλεθρο στην Ελλάδα. "Χωρίς να Βγαίνει ποτέ από το επίπεδο των προσωπικών σχέσεων και χωρίς να προχωρεί ποτέ στο επίπεδο των πολιτιστικών σχέσεων και στόχων", υπογραμμίζει ο Αλέξης Διαμαντόπουλος, "η 'Μήδεια' εκφράζει, στο επίπεδο του συναισθηματικού κλίματος, στο κυτταρικό επίπεδο των ανθρώπινων σχέσεων που είναι το ζεύγος, όλα τα καίρια χαρακτηριστικά του πολιτικού κλίματος της κρίσιμης εκείνης ώρας με αμείλικτην ακρίβεια". Ο ποιητής Βάζει στα χείλη του Χορού το στίχο: "η χάρις των όρκων εσβήστηκε". Ο προδότης Ιάσων δεν παραπέμπει στους Αθηναίους που καταπάτησαν τις τριακονταετείς σπονδές; Τόπος δράσης της "Μήδειας" είναι η "αντίζηλος" Κόρινθος. Ο Βασιλιάς Κρέων διατάζει την εξορία της Μήδειας. Η ξενηλασία στην Πελοπόννησο δεν ήταν από τις αιτίες που βάθυναν το "σφοδρό μίσος" - όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης - ανάμεσα στις δύο πόλεις; "Τον ψυχρόν υπολογισμό, τον ασύστολο και ασεβή, που χαρακτήριζε και τόσα γνωστά πρόσωπα της εποχής του Πελοποννησιακού πολέμου, και την ίδια την αθηναϊκή επίσημη πολιτική σε πολλές γνωστές περιπτώσεις, δεν «ενσαρκώνει» ο Ιάσονας, ο πρακτικός, ο αγοραίος στους στίχους και κομψός στις εκφράσεις ορθολογιστής; Από την άλλη μεριά, ο Ευριπίδης ασκεί, εμμέσως, οξύτατη κριτική για τη μειονεκτική θέση της γυναίκας στο Χρυσό Αιώνα της αθηναϊκής δημοκρατίας. "Ελεύθερη", αλλά ανυπεράσπιστη περισσότερο και από τους δούλους, μοιραία το χέρι της οπλίζεται με την εκδίκηση. Με απαράμιλλη τέχνη ο ποιητής φέρνει μέσα από δύο "αγώνες λόγου" (όπως εύστοχα τους χαρακτηρίζει ο Λέσκι) αντιμέτωπους δύο κόσμους. "Ο 'ευδαίμων' είναι ο όρος που χρησιμοποιεί περισσότερο η Μήδεια, και τον αναφέρει για να περιγράφει την ευτυχία που την αφορά πιο πολύ: την εσωτερική, διαρκή ευτυχία, τη βασισμένη στη φιλία. Αυτή ήταν και η ευτυχία που προτίμησε η Άλκηστις, ο δε Άδμητος έφτασε να καταλάβει τη σπουδαιότητά της. Η αντίθεση των αντιλήψεων της Μήδειας και του Ιάσονα για την ευτυχία", υποστηρίζει η Μάριαν Μακντόναλντ, "αποτελεί και το κλειδί για την κατανόηση αυτής της τραγωδίας. Η ευτυχία του Ιάσονα βασίζεται σε μια συμμαχία με τους ευγενείς, που εξασφαλίζει σ' αυτόν και τα παιδιά του (και στη Μήδεια, όπως εκείνος ισχυρίζεται) πλούτο και δύναμη. Αντιπροσωπεύει μια συμβατική άποψη, που εκφράστηκε τον 5ο αιώνα από τους Σοφιστές, οι οποίοι εξαρτούσαν την ευτυχία από τη δύναμη και την υλική επιτυχία. Ο Ιάσονας χρησιμοποιεί τον όρο 'ευδαίμων' διαφορετικά απ' ότι η Μήδεια για να περιγράφει την υλική του επιτυχία." Λαμβάνοντας υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους, η παράσταση του "Θεάτρου Τέχνης" εστιάζει το ενδιαφέρον στη σύγκρουση ανάμεσα στη γνησιότητα του πάθους της Μήδειας και την έπαρση του Ιάσονα, στο αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στον απόλυτο έρωτα και στις υπολογιστικές βλέψεις, ανάμεσα στον εκ βαθέων ρητορική κενότητα.