Βραδιά δημοτικής μουσικής "...Για να θυμάσαι και να ιστορείς..."

Abstract

Η πολιτιστική μας κληρονομιά μας ακολούθησε πιστά, αιώνες τώρα, σε όλες τις περιπέτειες της φυλής μας. Άντεξε στη σκλαβιά και τον ξεριζωμό ολόκληρων πληθυσμών από τις πατρίδες τους. Διατηρήθηκε αναλλοίωτη στις μακρυνές χώρες των Ελλήνων μεταναστών και γαλούχησε δεκάδες γεννιές στα εθνικά μας ιδανικά. Σήμερα όμως κινδυνεύει να χαθεί αποκλειστικά και μόνο από την αδιαφορία μας. Το Αρχείο μας προσπαθεί με συναυλίες να αναθερμάνει τη σχέση των νέων Ελλήνων, που μεγάλωσαν χωρίς εκείνα τα βιώματα, με την πολιτιστική μας ταυτότητα. Στο πρώτο μέρος του προγράμματος θα παρουσιαστούν τραγούδια και χοροί από την Ανατολική Θράκη, την Ανατολική Ρωμυλία, τη Φιλιππούπολη. Οι χαρακτηριστικοί χοροί εδώ είναι ο Ζωναράδικος, ο Συγκαθιστός, ο Μπαϊντούσκας, ο Ταπεινός και ο Μαντηλάτος, ενώ δεν λείπουν και ο Χασάπικος, ο Συρτός, ο Καλαματιανός και ο Αντικρυστός που συναντάμε και σε άλλες περιοχές. Τα τραγούδια του Πόντου είναι μοναδικά. Με χιλιόχρονη ιστορία τα περισσότερα, μας μιλάνε για τα κατορθώματα των Ακριτών και για τον έρωτα. Οι Ποντιακοί χοροί είναι το Τικ, ο Ομάλ, ο Σέρρα, το Κοτσαγκέλ, ο Μονός, το Τρεμιχτόν, ο Λαγκευτός κ.ά. Η Μουσική στην Κωνσταντινούπολη γνώρισε μεγάλη άνθηση από τα Βυζαντινά χρόνια κυρίως μέσα στις εκκλησίες και τα μοναστήρια. Μετά την Άλωση διατηρήθηκε αναλλοίωτη, αλλά όλο και λιγότεροι ήξεραν να ερμηνεύσουν όλα τα σημάδια της Βυζαντινής Παρασημαντικής. Η «Θύραθεν» (δηλαδή εκτός εκκλησίας) μουσική παραμένει σε επιτρεπτά παραεκκλησιαστικά πλαίσια με τους Καλοφωνικούς Ειρμούς και τα Κρατήματα με κάποιες επιρροές από την Αραβοπερσική μουσική. Παράλληλα όμως ανθεί και η παραδοσιακή μουσική, ιδιαίτερα στα περίχωρα διατηρώντας αναλλοίωτους τους Ακριτικούς κύκλους και τις παραλογές. Οι χοροί της Πόλης ήταν πολλοί, ξεχωρίζει ο Χασάπικος, ο Συρτός, ο Καρσιλαμάς και ο Μπάλος. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται ένα Πανόραμα Μικρασιατικής Μουσικής από τη Σμύρνη και τα Μικρασιατικά παράλια. Στη Σμύρνη συναντάμε αρκετές κατηγορίες τραγουδιών που οφείλονται εν μέρει και στον πολυεθνικό χαρακτήρα της στον οποίο πάντως κυριαρχούσε το Ελληνικό στοιχείο. Έτσι στα μέσα του 19ου αιώνα έχουμε τα Αστικά Λαϊκά τραγούδια, που είναι πρόγονοι των Ρεμπέτικων, με θέματα από την καθημερινή ζωή και μουσική επηρεασμένη από τη Βυζαντινή παράδοση. Σ' αυτά μπορούν να ενταχθούν και τα τραγούδια από τις θεατρικές επιθεωρήσεις, τις καντάδες και άλλα που παιζόντουσαν από μικρές μπάντες ή ανάμικτες ορχήστρες «Αλά Φράνκα».Ένα άλλο είδος είναι και τα τραγούδια που είναι επηρεασμένα από την Ανατολίτικη παράδοση των άλλων λαών που συζούν αρμονικά με τους Έλληνες (Αρμένιοι, Εβραίοι, Τούρκοι) και μοιράζονται τη μουσική τους. Οι Μανέδες ήταν εξέλιξη του Αρχαίου Ελληνικού (Ιωνικού) Μανέρωτος, μακρόσυρτα θλιμμένα τραγούδια πάνω σε σταθερά μουσικά πρότυπα όπως το Τζιβαέρι, το Μπουρνοβαλιό, το Ταμπαχανιώτικο, το Μινόρε κ,ά. Τέλος δεν λείπουν και τα Δημοτικά τραγούδια των περιχώρων καθώς και οι Σμυρναίικοι χοροί όπως ο μπάλλος, ο συρτός, το βολίσμα, ο καρσιλαμάς, ο καλαματιανός κ,ά., ενώ στα παράλια έχομε και τραγούδια σε ρυθμούς μη Ελληνικούς, όπως το Ζεϊμπέκικο και το Τσιφτετέλι. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, η μουσική αυτή μεταλαμπαδεύτηκε στην Ελλάδα και δημιούργησε τα τραγούδια σε Σμυρνέικο ύφος των Τούντα, Παντελίδη κ,ά. Οι Μικρασιάτες διατήρησαν ζωντανή την εικόνα της πατρίδας τους και της καταστροφής, μέσα στα τραγούδια που γράφτηκαν τα πρώτο χρόνια της προσφυγιάς.