Αφιέρωμα στον Νίκο Γκάτσο

Abstract

Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε σ’ ένα μικρό χωριό της Αρκαδίας, την Ασέα, το 1911. Τελείωσε το Γυμνάσιο στην Τρίπολη, και το 1930 ήρθε στην Α0ήνα για να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή. Παρουσιάστηκε στα γράμματά μας μέσα από δημοσιεύσεις των πρώτων του ποιημάτων σε φιλολογικά περιοδικά της εποχής, το διάστημα 1931-1933.Μέχρι το τέλος της δεκαετίας αυτής γνωρίζεται με την εμπροσθοφυλακή της γενιάς του ’3 0 (Ελύτης, Σεφέρης, Εμπειρικός, κ.ά.) με τους οποίους διατηρεί στενές σχέσεις. Στην καρδιά της κατοχής, το 1943, κυκλοφορεί η περίφημη Αμοργός, ένα από τα σημαντικότερα έργα της ελληνικής-και όχι μόνον- μεταπολεμικής ποίησης, ένα ποίημα που εξακολουθεί, σε πείσμα των καιρών, να παραμένει γοητευτικό, μυστηριώδες και σύγχρονο. Με την αρχή της δεκαετίας του ’5 0 ο ποιητής έχει ήδη στραφεί στο θέατρο και τις μεταφράσεις, τομείς στους οποίους άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του. Μετέφρασε υποδειγματικά μεταξύ άλλων Λόρκα, Τ. Ουϊλλιαμς, Στρίνμπεργκ και Ε. Ο’ Νηλ. Το 1958 με το περίφημο ’Χάρτινο το φεγγαράκι’ ξεκίνησε και η στιχουργική παρουσία του στην ελληνική μουσική, μια παρουσία που αναμόρφωσε, χαρακτήρισε, οριοθέτησε, εμπλούτισε κι έγινε σημείο αναφοράς για όλους τους επόμενους δημιουργούς, συνθέτες και στιχουργούς. Συνεργάστηκε με όλους μας τους μεγάλους συνθέτες (Μ. Χατζιδάκι, Μ. Θεοδωράκη, Σ. Ξαρχάκο, Δ. Μούτση, κ.ά), φτιάχνοντας ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών που για πρώτη φορά καταργούν και κάνουν δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ποίησης και στιχουργικής. Οι στίχοι του έχουν κερδίσει πλέον το στοίχημα με το χρόνο, έχουν περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο, κι αυτό ίσως είναι η ουσιωδέστερη επιβράβευση. Φαίνεται να θεωρούσε το τραγούδι μια τέχνη ζωντανή, λειτουργική, διόλου υποτιμητική, που θα μπορούσε να ξαναφέρει την ποίηση κοντά στον κόσμο. Μ’ ένα τραγούδι άνοιξε τους δρόμους του ουρανού το 1992.