"Ειρήνη" Αριστοφάνη

Abstract

Διδάχτηκε το Μάρτιο του 421 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια και απέσπασε το Β' βραβείο. Το 423 π.Χ., οι πολεμόχαροι αρχηγοί της Αθήνας και της Σπάρτης, ο Κλέων και ο Βρασίδας, πέθαναν σχεδόν ταυτόχρονα κατά την εκστρατεία στη Θράκη—ο πρώτος από φυσικά αίτια, ο δεύτερος σκοτώθηκε— και οι δύο πόλεις είχαν νιώσει την ανάγκη να σταματήσουν τις εχθροπραξίες. Η "Ειρήνη" γράφηκε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, (ως προς τις οποίες ιδιαίτερα διαφωνούσαν ορισμένοι σύμμαχοι των δύο κουρασμένων αντιπάλων) και παίχτηκε λίγες μέρες πριν από την υπογραφή της "Νικίειου ειρήνης", η οποία διέκοψε πρόσκαιρα -για επτά χρόνια- τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Για αυτό ακριβώς και η κωμωδία αποτελεί, ειδικά στη σκηνή της απελευθέρωσης της Ειρήνης, απεικόνιση των ημερών. Ο γερο-αμπελουργός Τρυγαίος καβαλάει ένα γιγάντιο κοπροφάγο σκαθάρι, που εξέτρεφε ειδικά για την περίπτωση και πετάει στον ουρανό με σκοπό να πληροφορηθεί από το Δία τι σχέδια έχει για τους Έλληνες που αλληλοσπαράσσονται. Στον Όλυμπο, όμως, συναντά μόνον τον Ερμή, που τον πληροφορεί ότι οι θεοί ... πήραν των ομματιών τους και έφυγαν κάπου ψηλότερα, για να μη βλέπουν και ακούν τις πράξεις των Ελλήνων, αφήνοντας στη θέση τους τον Πόλεμο, που έχει ρίξει σε βαθιά σπηλιά την Ειρήνη και αλωνίζει. Ο Τρυγαίος δωροδοκεί τον Ερμή, τον παίρνει με το μέρος του και με τη βοήθεια ενός Χορού από αγρότες κυρίως, διαφόρων περιοχών, ανασύρουν την Ειρήνη και μαζί της την Οπώρα (που συμβολίζει την καρποφορία) και τη Θεωρία (παρούσα σε γιορτές και αγώνες). Με τη χαρούμενη επάνοδό τους στη γη, διάφοροι παράσιτοι και επαγγελματίες που τους έτρεφε ο πόλεμος διαμαρτύρονται, αλλά βγαίνουν χαμένοι, γιατί το "λόγο" έχει πλέον, αν και βουβή, η Ειρήνη. Ο Τρυγαίος παραδίδει τη Θεωρία στη Βουλή και στους Πρυτάνεις και παντρεύεται την Οπώρα. Η κωμωδία τελειώνει με το γαμήλιο γλέντι. Στη σύγχρονη Ελλάδα παράσταση της "Ειρήνης" στα νεοελληνικά εντοπίζεται το 1919. Σκηνοθέτης ήταν ο Μιλτιάδης Λιδωρίκης και Τρυγαίος ο Χριστόφορος Νέζερ, που αξιώθηκε, κατά τη μακρά σταδιοδρομία του, να αναδειχθεί στο μόνο ως τώρα ηθοποιό που κατάφερε να παίξει όλες τις κωμωδίες του Αριστοφάνη—αυτή ήταν η πρώτη του. Χρειάστηκε να περάσουν σαράντα πέντε χρόνια για να παρουσιαστεί και πάλι η "Ειρήνη". Αυτή τη φορά (1964), από το "Αρμα Θεάτρου", με σκηνοθέτη τον Πέλο Κατσέλη και Τρυγαίο το Βασίλη Ανδρεόπουλο. Την ίδια χρονιά παρουσίασε και το Εθνικό για πρώτη φορά την κωμωδία (Επίδαυρος - σκηνοθεσία Αλέξης Σολομός - Τρυγαίος και πάλι ο Χριστόφορος Νέζερ). Η δεύτερη ήταν το 1983, πάντα στην Επίδαυρο, με σκηνοθέτη τον Κώστα Μπάκα και στον κύριο ρόλο το Θύμιο Καρακατσάνη. Στο Κ.Θ.Β.Ε. την "Ειρήνη" ανέβασε το 1967 ο Κανέλλος Αποστόλου με το Γιάννη Αργύρη. Η ενθουσιώδης, λαϊκή, πανηγυριώτικη "Ειρήνη" του Κάρολου Κουν με το "Θέατρο Τέχνης" και η κομψότατη του Σπύρου Ευαγγελάτου με το "Αμφι-Θέατρο" και με το Γιώργο Μιχαλακόπουλο το 1984 (και στην επανάληψη του 1987 με το Σταύρο Παράβα) προξένησαν αίσθηση. Πιο πρόσφατα ανεβάσματα είναι του Χρήστου Τσάγκα με το "Παλκοσένικο" και το Λάμπρο Τσάγκα (1992, σε κλειστό θέατρο) και του Κώστα Μπάκα με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καλαμάτας και το Γιάννη Μόρτζο (1993). Ας σημειωθεί μεταξύ των πολλών παραστάσεων και μία στην ποντιακή διάλεκτο ! Ανεβάστηκε το 1985, 1987 και 1988 από τη "Νέα Ποντιακή Σκηνή", με το Λάζο Τερζά στους ρόλους του σκηνοθέτη και του Τρυγαίου. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ