"Πέρσαι" του Αισχύλου

Abstract

Στους Πέρσες του Αισχύλου παρακολουθούμε τον καταποντισμό μιας αυτοκρατορίας η οποία ξεπεράστηκε ιστορικά, έκλεισε τον κύκλο της και καταρρέει γιατί ήσαν θανατηφορικές οι δομές της: ηγεμονική εξουσία, πολυεθνική πανσπερμία, πετρωμένα θεοκρατικά μοντέλα, κατακτητικοί πόλεμοι με μισθοφόρους και δούλους. Επακόλουθα στοιχεία της παρακμής, η ματαιόδοξη χλιδή, η έπαρση, η αλαζονεία, η ασέβεια, η Ύβρις. Οι Πέρσες παρήκμασαν κοινωνικά, ηθικά και ψυχολογικά. Ακολουθεί και η στρατιωτική συντριβή τους. Στους Πέρσες, ο Αισχύλος θα αναφερθεί με ποιητικό τρόπο στο θάνατο, που έχει ρίξει τη σκιά του πάνω στους Πέρσες και θα περιγράφει το "τελετουργικό" της ταφής. Αποκαλυπτικό προμήνυμα θανάτου το γήρας (η γερασμένη Ασία, η γερασμένη Άτοσσα, οι γέροντες του Χορού). Επίσης το ευνουχιοτικό για τον Ξέρξη και τους Πέρσες όνειρο της Άτοσσας, το μάταιο κάλεσμα-ξόρκι του νεκρού Δαρείου, η συντριμένη ψυχολογία του Ξέρξη, η μεταφυσική-θεοκρατική μοιρολατρεία των Περσών. Την ασέληνη νύχτα θα ταράξουν τα βογκητά από τις ψυχές των νεκρών του Περσικού στρατού. Η αυτοκρατορία πεθαίνει, ενταφιάζοντας τις δομές που κατέρρευσαν. Οι γέροντες, η Άτοσσα, ο Ξέρξης ουσιαστικά όλων αυτών των δομών, όλοι σε χορό του θανάτου θα επιμεληθούν τη δική τους ταφή. Μοιρολογούν εαυτούς και αλλήλους. Η μελαγχολία τους μετουσιώνεται σε ασυνείδητη επιθυμία θανάτου, επιθυμία μιας τελικής απόλυτης ηρεμίας. Σχεδόν έχουν ζητήσει από το Δαρείο να παίξει το ρόλο του βαρκάρη στο μακρυνό τους ταξίδι. Σε συνειρμό θα μας έρθουν τα λόγια του Οιδίποδα: "ήδη γαρ έρπω τον τελευταίον βίον κρύψων παρ' Αΐδην". Διακριτικά και από μακριά έρχεται η αντίστιξη για κάποιους Έλληνες, που έχουν έρωτα για τη ζωή, έρωτα για τον άνθρωπο, την ελευθερία, την Πατρίδα, τη γνώση, την τέχνη, τη Δημοκρατία. Τους Αθηναίους, που έφτιαξαν τους θεούς τους στα μέτρα τους και μετουσίωσαν την Ειμαρμένη σε Δικαιοσύνη. Με το πέρασμα του χρόνου έγιναν και οι δικές τους δομές θανατηφορικές.